Deprogramacja jest procesem diagnostycznym mającym na celu rozluźnienie mięśni i poznanie prawidłowej pozycji dolnego łuku zębowego (pozycji żuchwy) względem górnego (pozycji szczęki). Tak wyznaczona pozycja (Relacja Centralna – CR) jest analizowana na modelach gipsowych w urządzeniu odtwarzającym ruchy żucia (Artykulator). Stanowi to podstawę diagnostyki okluzji (zgryzu) i planowania leczenia zarówno w przypadkach wykonywania pojedynczych uzupełnień, jak i w kompleksowych rekonstrukcjach zgryzowych. Dodatkowo pacjenci z problemami ze strony stawu skroniowo-żuchwowego jak i bólami głowy skroniowymi i czołowymi powinni zostać poddani analizie zgryzu.

W tym procesie wykorzystuje się aparaty zwane deprogramatorami. Istnieje wiele ich odmian. W zależności od sytuacji używam trzech z nich: Deprogramatora Denar, Koisa, lub Lucia-Jig. Wszystkie mają wspólny cel: rozklinowanie zębów na platformie przedniej, rozluźnienie mięśni, wyznaczenie prawidłowej, powtarzalnej pozycji żuchwy. Typ aparatu wykonywany do długoczasowego noszenia (2-6 tygodni) powinien być użytkowany zgodnie z zaleceniami lekarza.

Aparaty te mogą być wykorzystywane do ekwilibracji – wyrównania płaszczyzny zgryzu poprzez plastykę szkliwa (delikatne podszlifowanie punktów przedwczesnych kontaktów) lub nadbudowę szkliwa zęba nie kontaktującego ze zgryzem. Niektóre deprogramatory lub ich modyfikacje wykorzystuje się w celu podniesienia wysokości zwarcia u pacjentów z rozległymi starciami. Jest to sprawdzona metoda rekonstrukcji zgryzu zapewniająca powtarzalność i przewidywalność. W przypadku projektowania szyny relaksacyjnej deprogramacja służy osiągnięciu równomiernych, obustronnych kontaktów na szynie, celem uzyskania relaksacji mięśniowej.,

Leczenie ortodontyczne powinno być oparte na analizie zgryzu zarówno przed leczeniem, jako podstawa poznania funkcjonowania narządu żucia i określenia planu terapeutycznego, jak i po ukończonej korekcie wady ortodontycznej celem sprawdzenia poprawności ustalonego zgryzu.

Jeżeli po założeniu i niedługim użytkowaniu deprogramatora ból się nasila, aparat należy natychmiast zdjąć i skontaktować się z lekarzem.